Jewel of Sundarban !

 दक्षिण भारतातल्या काबिनी, बंदीपूर मधला असो, मध्य भारतातल्या कान्हा,ताडोबाचा असो, किव्वा अगदी उत्तर भारतातल्या कॉर्बेट मधला असो सगळ्या जंगलात पहायला मिळणारा वाघ हा रॉयल बंगाल टायगर या नावानेच ओळखला जातो. इतक्या वर्षाच्या जंगल प्रवासात या ठिकाणी वाघ बघायची संधी मिळाली. पण या वाघाच्या नावातच असलेल्या 'बंगाल' इथे अनेकदा जाऊन देखील या प्राण्याने कायमच हुलकावणी दिली.

 

भारताचा भौगोलिक नकाशा जर पाहिला तर बांगलादेश आणि भारत यांच्या जल सीमेवर असलेला दलदलीचा प्रदेश प्रकर्षाने दिसून येतो. जगातील सर्वात मोठे खारफुटीचे जंगल अशी ज्याची ओळख आहे ते म्हणजे सुंदरबन. गंगा, ब्रह्मपुत्रा आणि मेघना या तीन नद्यांच्या त्रिभुज प्रदेशावर आणि बंगालच्या उपसागरामुळे सदैव खाऱ्या पाण्यावर तरंगणारे सुंदरी चे बन म्हणजेच हे खऱ्या अर्थाने सुंदर असे सुंदरबन.

एका बाजूला बंगाल, बांगलादेशचा भूप्रदेश आणि एका बाजूला बंगालचा उपसागर, यांच्या मध्ये निमुळते आणि भूप्रदेशाला छेद देणारे नैसर्गिक कॅनॉल. त्यामुळे या चिंचोळ्या कॅनॉल मधून जेमतेम बोट जाईल इतक्या वाटेतून सरकत या सुंदरबनातील जीवसृष्टी न्याहाळणे हा आनंददायी अनुभव असतो. माझ्या या अनुभवांमध्ये अनेक पक्षी, प्राणी पाहून झाले पण या 'मॅन इटर' असे नाव धारण करणारा 'रॉयल बंगाल टायगर' कधीच दिसला नाही.

पुढे सरकणारी बोट, भरती ओहोटी प्रमाणे कमी अधिक असलेली जल पातळी आणि चिखलाच्या गाळामुळे तसेच गर्द झाडीमुळे जंगलाचा किती भाग दिसू शकेल याची साशंकता कायमच असते. आता या सर्व प्रकरणात हा वाघ कधी,कुठे आणि कशी भेट देईल याचा काहीच नेम नाही. पण या गेल्या ३/४ वर्षात हि पट्टेरी मांजर ना कधी आमच्या बोटीला आडवी गेली ना कधी शेजारच्या झुडपातून चालत गेली.चालत गेली देखील असेल पण मागमूस मात्र कधीच लागला नाही.

यंदाचे आमचे नशीब मात्र अशक्य जोरावर असावे. दुपारच्या वेळेला बोट जाऊही न शकणाऱ्या अतिशय चिंचोळा असा कॅनॉल निव्वळ ८-१० सेकंदात या पट्टेरी वाघाने पोहत पार केला. कॅनॉल मधून बाहेर पडल्यावर आपल्याला कोण बघतय हे पाहण्यासाठी टाकलेला एक कटाक्ष माझ्यासाठी मॅन इटर रॉयल बंगाल टायगर ची प्रतीक्षा संपवण्यासाठी पुरेसा होता.शब्दशः तो आला त्याने पहिले, त्याने जिंकले आणि तो नाहीसा झाला. निव्वळ ८ सेकंदांचा तो अवधी, पण खाऱ्या चिखलाने माखलेले ते पिवळे पट्टे इथून पुढे आयुष्यभर अविस्मरणीय राहतील एवढे नक्की.

From sailing through water all day spotting various birds and animals to hustling through land; you will find yourself constantly looking over your shoulder, breathing heavily or becoming extra alert. This is not because you are on the look-out, but you know that they are. At this point, you relive the life of the victims who were ambushed and killed by the tigers. Not for one moment can you catch a breath or heave a sigh of relief. You will realize that the idea of being in a close proximity with arguably, the most savage killers of the world is nota exciting but thrilling.

जशी ती आकृती नाहीशी होते तसे जंगल पुन्हा शांत झाल्यासारखे भासते. हेंदकळणाऱ्या पाण्याबरोबर चिखलात उमटलेले ते पंजे पुन्हा एकदा नाहीसे होतात. मनुष्य भक्षक अशी ख्याती मिरवणारा त्याच्या वाटेल केव्हाच लागलेला असतो. सुंदरबन हे मुळात रहस्यमय जंगल म्हणून ओळखले जाते आणि अशातच असे अनुभव याची रहस्यमयता अजूनच गडद करत राहतात.

दुर्गापूजा, हावडा ब्रिज, व्हिक्टोरिया मेमोरियल, ट्राम आणि रसगुल्ले यांच्या पुढे जाऊन जर कधी या दलदलीला भेट देण्याची संधी मिळाली तर या नरभक्षकाला पण नक्की शोधा खऱ्या अर्थाने वाघाची जरब काय असते याची प्रचिती येते

हृषिकेश पांडकर

२३/०३/२०२२

Man-eater of Sundarban !

Sundarbans | India | Feb 2022