फ्रेंच राज्यक्रांती ज्याने आपल्यासमोर उलगडताना पहिली असा हा व्हर्साईलेसचा राजवाडा ज्याने चौदाव्या लुईच्या ऐषोआरामाच्या सगळ्या कल्पना,इच्छा आणि आकांशा सत्यात उतरवल्या.जगातील सर्वात मोठे राजकीय कार्यक्षेत्र किव्वा जगातील सर्वात मोठा राजेशाही वास्तव्याचा महाल म्हणजेच व्हर्साईलेसचा राजवाडा.सुमारे २०१५ एकर क्षेत्रात दिमाखात उभी असलेली हि भव्य वास्तू.
फ्रेंच राज्यक्रांती इतिहासाच्या पुस्तकात वाचली होती. त्याची सुरुवात या ठिकाणी झाली आणि कालांतराने ती इथेच संपुष्टात आली.व्हर्साईलेसच्या करारावर स्वाक्षऱ्या होऊन पहिल्या महायुद्धाला १९१९ साली इथेच पूर्णविराम मिळाला.हा राजवाडा हि फक्त एक वास्तू म्हणूनच प्रसिद्ध नव्हती तर 'अँशियन' शासनाच्या संपूर्ण राजेशाही व्यवस्थेचे प्रतीक म्हणूनही याची ख्याती होती आणि राहिलाही.
राजा आणि राणीची भव्य दालने,नितांत सुंदर असलेला शिश-महाल आणि राजासाठी असलेला स्वतंत्र ऑपेरा जो 'रॉयल ऑपेरा' म्हणूनही ओळखला जातो.या आणि अश्या असंख्य दालनांनी सजलेला हा राजवाडा फ्रान्सच्या त्याकाळच्या वैभवाची नाळ अबाधित ठेवतो.यातील शिश-महाल अर्थातच जास्त चर्चेत आहे.जेव्हा हा महाल बांधण्यात आला तेव्हा काच बनवण्याची मक्तेदारी व्हेनिसकडे होती.आणि या काचेच्या कामासाठी फ्रांस राज्यकर्त्यांनी इटली मधून या कामगारांना आणले होते.मात्र काम पूर्ण झाल्यावर 'आमचे काच बनविण्याचे रहस्य सांगितले' या रागात इटालियन लोकांनी या कारागिरांना मृत्युदंड दिला अशी माहिती समजली.ही या कारागिरांची शोकांतिका.
व्हेनिस प्रत्यक्षात पाहण्याचा योग्य आला नाहीये पण तिथल्या वास्तुसौन्दर्याशी साधर्म्य बाळगणाऱ्या या महालावरून युरोपातील बांधकाम कौशल्याची कल्पना करणे सोपे जाते.भव्यता,मजबूतपणा,सममिती,प्रमाणबद्धता आणि त्यातही तितक्याच कल्पकतेने जपलेली कोरीव अदाकारी बाहेरूनच डोळ्याचे पारणे फेडते.
तिथल्याच एका फ्रेंच म्हाताऱ्याने गप्पांच्या ओघात सांगितले कि 'समोर दिसणारा राजवाडा इतका मोठा आहे कि स्वयंपाक घर आणि राजाचा भोजनकक्ष यातील अंतर कापेपर्यंत ते राजेशाही भोजन बरेचदा थंड होऊन जात असे.' यात अतिशयोक्ती किती आणि सत्य किती याचा शहानिशा मी केला नाही पण डोळ्याला दिसणाऱ्या वास्तवामुळे म्हाताऱ्याच्या वक्तव्यात तथ्य असल्याची जाणीव झाल्यावाचून राहिली नाही.
वेळेच्या अभावामुळे संपूर्ण राजवाडा पाहता येणे अर्थातच शक्य नव्हते.पण ओझरता आणि बाहेरून जितका न्याहाळता येईल तितका डोळ्यात साठवून घेतला.या राजवाड्याला लागूनच मागच्या बाजूस व्हर्साईलेसचे याहून जास्त मोठा बगीचा आहे.त्याबाबतीत पुढल्यावेळी लिहीनच.पण या ठिकाणाला भेट देणार असाल हे उद्यान आणि हा राजवाडा यासाठी संपूर्ण दिवस राखून ठेवा.कारण घाई घाईत खाल्लेला कितीही चवदार पदार्थ पचनासही त्रास देतो आणि चवीचा आनंद मनापासून देण्यातही तितकाच असमर्थ आणि असक्षम ठरतो.
- हृषिकेश पांडकर
I'd rather
live in a cave with a view of a palace than to live in a palace with a view of
a cave 
Versailles Palace | France | June 2018
