गड आला पण सिंह गेला ही गोष्ट वाचून सिंहगडाचा तो तानाजी कडा पाहणे किव्वा बाजीप्रभुंचा तो खिंडीतील पराक्रम वाचून तो पावनखिंड पाहणे यासारखा दुसरा आनंद नाही. वाचलेली ऐतिहासिक गोष्ट ज्या जागेवर उलगडली ती जागा प्रत्यक्षदर्शी पाहणे हि गोष्ट मला वैयक्तिकरित्या खूप मजेशीर वाटते. याचा पुनःप्रत्यय आला तो आग्र्याहून सुटका या कथेची शेकडो वेळा उजळणी केल्यावर आग्र्याचा तो किल्ला पाहिल्यावर.
या झाल्या महाराजांच्या कथा. महाराजांच्या इतिहासासोबतच लहानपणी वाचनात आलेल्या गोष्टी म्हणजे अकबर आणि बिरबलाच्या. बिरबलाची खिचडी,मूर्खांची यादी,सर्वोत्तम पाणी,किव्वा आंधळ्यांची संख्या या आणि अशा अनेक कथा डोक्यात घेऊन मी फतेहपूर सिक्री ला गेलो होतो. अतिशय हुशार,हजरजबाबी आणि विनोदी पद्धतीने अकबराच्या शंकांचे निरसन करणारा बिरबल राहत असलेली जागा म्हणजेच हे बिरबल भवन.
फतेहपूर सिक्रीच्या अनेक भव्य वास्तूंमधील शाबूत असलेली हि बिरबलाची राहण्याची वास्तू. जोधाबाईंच्या महालाच्या जवळच असलेली दोन घुमटांची इमारत भव्य किव्वा नेत्रदीपक अशी नक्कीच नाहीये पण त्या पुस्तकातल्या गोष्टी वाचून गेल्यामुळे तो चतुर राजा इथेच रहायला होता हि कल्पना मजेशीर वाटत राहते.
निमुळत्या रस्त्याने चालत पुढे आल्यावर नजरेस येणारे हे प्रशस्त आवार आणि हि टुमदार घुमटाकृती वास्तू कुतूहल निर्माण करत राहते. दुर्दैवाने वास्तूच्या आतील भागात फारसे काही शिल्लक नाहीये पण हे लांबून खुणावणारे जुळे घुमट जवळ गेल्यावर अधिक भव्य वाटायला लागतात.
फतेहपूर सिक्रीच्या या प्रांगणात अनेकविध वस्तू आहेत.प्रत्येक वस्तूला आपापला असा एक स्वतंत्र इतिहास आहे. पण त्या अकबर-बिरबलाच्या गोष्टींमुळे मला या वास्तूचे अप्रूप जास्त होते.
इतिहासाबद्दलची आवड नावड याबाबत विविध मते असू शकतात पण स्थापत्य कलेचा आनंद घेण्यासाठी या सिक्रीला आवर्जून भेट द्या. मुघल स्थापत्यकलेचा वरचष्मा असणारे हे प्रांगण डोळ्याचे पारणे फेडत राहते यात दुमत नाही.
हृषिकेश पांडकर
३०. ०९. २०१९
Fatehpur Sikri | Agra | India
